Scena, która otwiera oczy
Wyobraźmy sobie salę wykładową na prestiżowej uczelni. Profesor, znany ze swojego intelektualnego rygoru, w trakcie zajęć niespodziewanie przerywa wykład i zwraca się do studentki siedzącej w szóstym rzędzie.
– Ty tam w szóstym rzędzie – jak masz na imię? – pyta stanowczym głosem.
– Mam na imię Kamila – odpowiada zaskoczona studentka.
– Kamila, opuść mój wykład – mówi profesor sucho.
Na sali zapada cisza. Kamila patrzy na profesora, nie rozumiejąc, co się dzieje.
– Nie chcę Cię widzieć już nigdy więcej na moich wykładach – dodaje.
– Nie rozumiem… – mówi niepewnie Kamila, licząc, że to jakieś nieporozumienie.
– Nie zamierzam się powtarzać – ucina profesor. – Dziękuję.
Dziewczyna wstaje i opuszcza salę, zdezorientowana, zraniona, oszołomiona. Dziesiątki studentów, jej koleżanek i kolegów, są świadkami tej sytuacji. I co robią? Nic. Nikt nie protestuje. Nikt nie pyta „Dlaczego?”. Wszyscy milczą.
Gdy Kamila znika za drzwiami, profesor zwraca się do sali:
– Czy zachowałem się niepoprawnie?
Chwila ciszy.
– Oczywiście, że tak – kontynuuje. – To dlaczego nikt nie zaprotestował? Dlaczego nie stanęliście w jej obronie?
Studenci patrzą po sobie, szukając odpowiedzi, która ich usprawiedliwi.
– Właśnie daliście dowód, że jesteście konformistami. – Profesor mówi dalej, unosząc wzrok znad katedry. – Otrzymaliście lekcję, której nie zrozumiecie nawet na stu tysiącach wykładów, dopóki sami jej nie doświadczycie.
Znów cisza.
– Nie odezwaliście się, ponieważ Was to nie dotyczyło. A taka postawa szkodzi światu. Wydaje się Wam, że nie musicie się niczego obawiać, bo to nie Wasza sprawa. Ale ja Wam udowadniam, że jeśli nie będziecie pomagać innym w walce o sprawiedliwość, pewnego dnia sami doświadczycie niesprawiedliwości. I nikt się za Wami nie wstawi.
Sala wciąż milczy. Ale twarze studentów mówią wszystko. Właśnie zobaczyli siebie w lustrze.
Konformizm – cichy zabójca moralności
Ta inscenizacja to mistrzowska lekcja psychologii społecznej i prawa moralnego. Jej przesłanie wykracza daleko poza ściany akademii. To obraz mechanizmu, który niszczy nie tylko jednostki, ale i całe społeczeństwa.
Milczenie wobec niesprawiedliwości nie jest neutralne – to zgoda na nią. Eksperyment Ascha, badania Milgrama czy historia XX wieku pokazują, że ludzie często podporządkowują się grupie, nawet gdy widzą zło. Strach przed wyłamaniem się z szeregu, przed oceną, przed konsekwencjami – to siła, która utrzymuje ludzi w stanie bierności.
Ale czy to tylko akademicki problem?
Hejt w sieci – współczesna forma konformizmu
Teraz przenieśmy się do innej przestrzeni – internetu. Tam, w komentarzach pod postami, artykułami, zdjęciami, rozgrywa się niekończąca się scena społecznego milczenia.
Ktoś zostaje zaatakowany, niesłusznie oskarżony, wyśmiany. Może to celebryta, może polityk, a może zupełnie anonimowa osoba, która podzieliła się swoim zdaniem. Fala hejtu zalewa go bez litości.
A inni? Przyglądają się.
Niektórzy nawet lajkują.
Niektórzy udają, że nie widzą.
A większość milczy.
Ten mechanizm jest taki sam jak w sali wykładowej. Konformizm internetowy sprawia, że hejt staje się akceptowany, normalizowany, wręcz „częścią internetu”. Przecież „to tylko komentarz”, „to nie moja sprawa”, „nie będę się wtrącać”.
Ale co się stanie, gdy to my znajdziemy się po drugiej stronie?
Psychologia hejtu i milczenia
Hejt w internecie jest jednym z najbardziej wyniszczających zjawisk społecznych. Prowadzi do depresji, samobójstw, izolacji. Jest formą przemocy, której mechanizm bazuje na społecznej akceptacji – jeśli nikt nie protestuje, hejt staje się normą.
Z psychologicznego punktu widzenia mamy do czynienia z kilkoma efektami:
• Efekt widza – im więcej ludzi widzi niesprawiedliwość, tym mniej prawdopodobne, że ktoś zareaguje („ktoś inny to zrobi”).
• Dyfuzja odpowiedzialności – skoro jest tylu obserwatorów, to dlaczego to ja mam coś zrobić?
• Konformizm normatywny – boję się sprzeciwić, bo zostanę odrzucony przez grupę.
Te same mechanizmy działały w sali wykładowej. I działają w społeczeństwie każdego dnia.
Prawo a hejt – granica wolności słowa
Prawnie rzecz biorąc, hejt w sieci nie jest „wolnością słowa”. Granicą wolności wypowiedzi jest krzywda innej osoby. W wielu krajach istnieją regulacje penalizujące mowę nienawiści, zniesławienie, stalking czy groźby w internecie. Ale same przepisy nie wystarczą, jeśli ludzie będą bierni.
Prawo działa tylko wtedy, gdy społeczeństwo nie jest obojętne.
Szersza perspektywa – jak walczyć z konformizmem i hejtem?
Aby zrozumieć jednostkę, trzeba spojrzeć szerzej. Ktoś, kto doświadcza hejtu, często nie może się bronić. Jego krzyk ginie w morzu głosów obojętności. To od nas zależy, czy będziemy milczącymi świadkami, czy tymi, którzy powiedzą „dość”.
Co możemy zrobić?
1. Nie milczeć – widząc niesprawiedliwość, reagować. W sali wykładowej, w komentarzach, w rzeczywistości.
2. Edukować – świadomość psychologicznych mechanizmów to pierwszy krok do ich przełamania.
3. Chronić innych – zgłaszanie hejtu i wspieranie ofiar może zmienić ich życie.
4. Być przykładem – jedna osoba może dać impuls do zmiany.
Podsumowanie – każda niesprawiedliwość jest naszą sprawą
Eksperyment profesora nie był tylko akademickim żartem. Był brutalną prawdą o nas samych.
Hejt w internecie, społeczne milczenie wobec niesprawiedliwości, konformizm – to wszystko jest częścią tej samej układanki. Nie możemy myśleć, że jeśli coś nas nie dotyczy dziś, to nie dotknie nas jutro.
Bo jeśli nie będziemy walczyć o sprawiedliwość dla innych, w kluczowym momencie może nie być nikogo, kto zawalczy o nas.
źródło: https://www.instagram.com/share/_1UhN0eYG
Komentarze